Πλαίσιο κειμένου: Οι αρχαίοι μας πρόγονοι θεωρούσαν το δελφίνι βασιλιά των θαλασσών και σύμβολο του Δελφινίου Απόλλωνα και τοu Ποσειδώνα. Φυσικό, λοιπόν, ήταν να δημιουργήσουν διάφορους μύθους σχετικούς με τα δελφίνια, ανάλογα με τις δυνατότητες και τη φαντασία που διέθετε ο καθένας. Ένας απ’ αυτούς τους μύθους ανέφερε πως ο Διόνυσος, κάποτε, ταξίδευε μ’ ένα καράβι. Ενώ, όμως, έπλεαν, για κάποιο λόγο οι ναύτες επαναστάτησαν. Τότε ο θεός, γεμάτος οργή για αυτή τους την πράξη, τους πέταξε στη θάλασσα και τους μεταμόρφωσε σε δελφίνια! Μια τέτοια ωραία παράσταση της μεταμόρφωσης των δελφινιών διεσώθη ανάγλυφη στο χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη, το γνωστό μας στην Πλάκα «Φανάρι του Διογένη». Άλλη εκδοχή είναι αυτή του Ομήρου που αναφέρει ότι οι Δελφίνες ήταν Τυρρηνοί ληστές, που συνέλαβαν και απήγαγαν με κάποιο ιστιοφόρο τον ωραίο έφηβο Διόνυσο. Στη διάρκεια, όμως, του ταξιδιού, ένα ιστίο, ξαφνικά, βρέθηκε να είναι τυλιγμένο από αμπελόφυλλα απ’ όπου κρέμονταν τσαμπιά σταφύλια. Και, βέβαια, από τα σταφύλια άρχισε να τρέχει, μέσα στο καράβι, ευωδιαστό κρασί. Ο κυβερνήτης – που υποστήριζε από την αρχή τον Διόνυσο, μετετράπη σε λιοντάρι, οι δε ληστές τόσο τρόμαξαν από το θαύμα που είδαν, που πήδηξαν στη θάλασσα και γίνανε δελφίνια. Η σκηνή αυτή απεικονίζεται στη μελανόμορφη κύλικα του Εξηκία ( περ.535 π.Χ.) και ονομάζεται ‘’ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΠΛΟΥΣ’’ ( κοσμούσε το εξώφυλλο του παλαιού βιβλίου των Αρχαίων Ελληνικών της Γ’ Γυμνασίου). Ο Εξηκίας είναι ένας από τους σημαντικότερους αγγειογράφους. "Διακρίνεται για την ακρίβεια, τη σιγουριά, την καθαρότητα και την απαράμιλλη δεξιοτεχνία της γραμμής του. Αγαπά τη λεπτομέρεια και τη διακοσμητικότητα, φτάνοντας σε αποτελέσματα πραγματικά αξεπέραστα, χωρίς όμως να χάνεται και η συνολική εικόνα των συνθέσεών του. Συχνά απεικονίζει σκηνές που αναφέρονται σε χρονικές στιγμές πριν ή μετά την κύρια δράση. Προτιμά κυρίως τις ήρεμες στάσεις, χωρίς ωστόσο να απουσιάζουν εντελώς και οι ορμητικές, και αρκετές φορές μπορούμε να υποψιαστούμε στις εικονιζόμενες μορφές του την ψυχολογική τους κατάσταση και τον εσωτερικό τους κόσμο." « Ελληνική Τέχνη, Αρχαία Αγγεία» Μιχάλης Τιβέριος, Εκδοτική Αθηνών Ο ποιητής Αρχίλοχος διηγείται πως μια φορά ο μυθικός Παριανός ήρωας Κοίρανος ψάρευε κι έπιασε δελφίνια στα δίχτυα του. Φυσικά τα ξανάριξε αμέσως στη θάλασσα. Όταν, λοιπόν, κάποτε που ταξίδευε με πλοίο, ναυάγησε, τον έσωσαν τα δελφίνια. Ποιός δεν γνωρίζει άλλωστε την ιστορία του Αρίωνα του Λυρωδού από τη Μήθυμνα της Λέσβου; Ο πατέρας της ιστορίας, όπως αποκαλείται ο Ηρόδοτος, γράφει σχετικά: Ο Αρίων, γνωστός για τη λύρα του σ' όλη τη Μεσόγειο, είχε προσληφθεί να παίζει στην αυλή του βασιλιά της Κορίνθου, Περίανδρου. Μια μέρα, όπως γύριζε από ένα αρκετά επικερδές ταξίδι από την Ιταλία στην Κόρινθο, το πλήρωμα στράφηκε εναντίον του και τον απείλησε ότι θα τον ρίξει από το πλοίο για να του πάρει τα χρήματα. Εκείνος με τη σειρά του, αφού έβλεπε τη ζωή του να κινδυνεύει, ζήτησε σαν τελευταία χάρη να παίξει τη λύρα του. Σαν τέλειωσε και η τελευταία νότα, ο Αρίων πήδηξε στη θάλασσα… Αλλά δεν πνίγηκε. Τη ζωή του έσωσε ένα κοπάδι δελφινιών που το είχε μαγέψει η μουσική και είχε μαζευτεί γύρω από το πλοίο. Τον μετέφεραν στη ράχη τους ως το ακρωτήριο Ταίναρο. Γυρνώντας στο παλάτι διηγήθηκε την ιστορία του, αλλά ο βασιλιάς δεν την πίστεψε, μέχρι που έφτασε το καράβι στο λιμάνι και οι ναύτες τού ορκίζονταν ότι άφησαν τον Αρίωνα στην Ιταλία και είναι καλά. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο τα παλιά χρόνια βρισκόταν εκεί, στο Ταίναρο, το αφιέρωμά του για τη σωτηρία του. Ο Αρίων καβάλα σ' ένα δελφίνι απεικονίζεται σε πολλούς πίνακες κυρίως της Αναγέννησης. Χαρακτηριστικό είναι το ήρεμο και ανέμελο ύφος του κρατώντας τη λύρα στα χέρια του. Τόση εμπιστοσύνη είχε σε αυτά τα πλάσματα της φύσης!   Λέγεται, ακόμα, πως ο Φάλανθος κι ο Τηλέμαχος σώθηκαν από δελφίνι κι ακόμα πως το πτώμα του Ησίοδου, που το είχαν πετάξει στη θάλασσα οι δολοφόνοι του, το έβγαλαν στην ξηρά δελφίνια. Ο Οππιανός γράφει ότι το μουσικό αίσθημα του δελφινιού είναι πολύ ανεπτυγμένο και ο Πλίνιος αναφέρει πως ένα παιδάκι που έριχνε ψίχουλα σ’ ένα δελφίνι το έκανε να νιώθει τέτοια ευγνωμοσύνη που, κάθε μέρα το έπαιρνε στη ράχη του και το μετέφερε από τη μια άκρη της λίμνης στην άλλη. Όπως με πολλά άλλα μυστήρια της φύσης, εμείς οι Έλληνες συλλέξαμε ένα εντυπωσιακό ποσό γνώσης και σοφίας σε σχέση με τα δελφίνια. Αρχαίοι Έλληνες θεοί έπαιρναν τη μορφή δελφινιών. Παράλληλα, μύθοι από τους πολυταξιδεμένους ναυτικούς, άνθρωποι που σώθηκαν από δελφίνια στις άγνωστες θάλασσες και έγιναν φίλοι μαζί τους έρχονται να μας δώσουν μια άλλη νότα μεταξύ μύθου και πραγματικότητας και να ερμηνευθούν μέσα από τα θαυμάσια κείμενα του Ομήρου, του Πλουτάρχου, του Ηροδότου και άλλων ποιητών και ιστορικών των αρχαίων χρόνων. Εκτός όμως από την Αρχαία Ελλάδα και στη Ρώμη είχαμε πολλές ιστορίες δελφινιών που ήρθαν σε επαφή με τον άνθρωπο. Λόγω των εμπορικών επαφών που είχαν οι Έλληνες με όλη τη Μεσόγειο , επηρέασαν στο πέρασμά τους όλους τους λαούς με τον πολιτισμό και τη θρησκεία τους. Η ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕ ΤΑ ΔΕΛΦΙΝΙΑ ΑΠΌ ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ ΣΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΗΣ ΚΝΩΣΣΟΥ. ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ: www.netschoolbook.gr , www.culture.gr ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ «ΔΟΜΗ», «ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ», ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (P. DECHARME), ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ), ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ), ΕΚΔΟΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ, 2005

Η διάσημη μικρογραφική ζωφόρος από τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Θήρας. Η ζωφόρος απεικονίζει ένα στόλο που επισκέπτεται παράλιες πόλεις, η τελευταία από τις οποίες ταυτίζεται με το Ακρωτήρι. Τα δελφίνια συνοδεύουν το ταξίδι των ναυτών.

Ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση δελφινιών

3ος αι. π. Χ. Άβδηρα – ΘΡΑΚΗ

 

Πήλινος πίθος με διαφορετικά εικονιστικά θέματα και δίχρωμη διακόσμηση. Τέλη ΜεσοΚυκλαδικής περιόδου περίπου 1600 π.Χ. Ακρωτήρι Θήρας, Προϊστορικό Μουσείο Θήρας ΑΚΡ 4854.

Στην άλλη όψη του αγγείου μια θαλάσσια παράσταση, κύριο στοιχείο της οποίας είναι τα δελφίνια, με γλάρους και βυθό. Τα δελφίνια παριστάνονται να κολυμπούν και να εκτελούν άλματα. Ο γλάρος με υψηλό λαιμό αριστερά του κεντρικού δελφινιού εικονίζεται σε πτήση. Τα δελφίνια και ο γλάρος αποδίδονται με μελανό χρώμα, φυσιοκρατικό ως προς τη μορφή και τη χρωματική απόδοση.

Ο ψυκτήρας ήταν ένα αγγείο με στενό κυλινδρικό σώμα που φάρδαινε καθώς ανέβαινε και έπαιρνε το σχήμα  του βολβού για να καταλήξει σε στενό χείλος. Τον γέμιζαν με κρύο νερό και τον τοποθετούσαν μέσα στον κρατήρα, για να διατηρεί δροσερό το κρασί.

Ερυθρόμορφος ψυκτήρας υστερο-αρχαϊκών χρόνων με πολεμιστές πάνω σε δελφίνια.

 

Ασημένιο δεκάδραχμο νόμισμα από τις Συρακούσες 405 π.Χ. Λέγεται ΔΗΜΑΡΕΤΕΙΟ από τη σύζυγο του Γέλωνα Δημαρέτη, το οποίο κυκλοφόρησε μετά τη νικηφόρο μάχη της Ιμέρας.

Η νύμφη Αρέθουσα πλαισιωμένη από δελφίνια.